هیترهای برقی و گازی سونا :
انسان ها از سالیان بسیار دور در جوامع مختلف، از حمام های ویژه ای جهت افزایش تعریق استفاده می کردند که امروزه با عنوان سونا در میان مردم شناخته شده است.
برای گرم نگه داشتن اتاق سونا، باید از هیتر سونا استفاده کرد که این هیتر می تواند از دو نوع برقی و گازی باشد.
سونا اتاق کوچکی با دیوار های عایق (ایزوله) می باشد که پله های منبر مانندی در آن به منظور نشستن افراد تعبیه شده است. سونا را می توان به دو دسته سونای خشک و سونای گرم و مرطوب طبقه بندی نمود که برای بهره گیری از هوای گرم و خشک از سونای خشک و همچنین جهت بهره گیری از هوای گرم و مرطوب (بخار) از سونای بخار استفاده می گردد.
مهم ترین وسیله ای که عملکرد رضایت بخش سونا به آن بستگی دارد ، هیتر سونا است. به عبارت دیگر،هیتر سونا را می توان به هسته مرکزی سونا تشبیه کرد که در صورت نبود آن از سونا جز اتاقک چوبی چیزی باقی نخواهد ماند. بنابراین هیتر سونا همواره باید با بیشترین دقت و از بهترین نوع انتخاب شود .در حال حاضر دو نوع اصلی هیتر سونا عبارتند از:
- گرمکن های معمولی نوع سنگی
- گرمکن های مادون قرمز
بنا به عقیده بسیاری از افرادی که خود را در زمینه سونا آن هم به سبک سنتی آن در کشور فنلاند صاحب نظر می دانند،تنها راه برای دستیابی به عملکرد رضایت بخش سونای خشک استفاده از گرمکن های معمولی نوع سنگی است که اتفاقا شباهت بسیار زیادی به سوناهای سنتی کشور فنلاند نیز دارند.البته گرمکن های مادون قرمز برای برخی از کاربران که صرفا خواهان یک محیط گرم و خشک با دمای متعادل تر هستند نیز مناسب است.
هیتر سونا معمولی نوع سنگی
هیتر سونا نوع سنگی در طرح ها و مدل های مختلفی ساخته و طراحی می شوند.
در این گرمکن ها متناسب با نوع طراحی ،از برق،گاز،گازوییل یا حتی چوب برای گرم کردن اتاق سونا استفاده می شود.این گرمکن ها معمولا در یک محفظه فولادی قرار گرفته و به منظور توزیع یکنواخت گرما در تمامی نقاط اتاق سونا ،بر روی دیوار یا کف نصب می شوند.
با روشن شدن هیتر سونا بستر سنگی آن تحت تاثیر گرمای تولید شده داغ می شود.این بستر سنگی سپس به صورت غیر مستقیم و به واسطه انتقال حرارت جابجایی و تشعشعی ،فضای داخل سونا را گرم می کند.
به طور معمول برای آن که یک هیتر سونا به دمای کارکرد متداول برسد بین سی تا چهل و پنج دقیقه زمان لازم است.
دمای متداول کارکرد این گرمکن ها معمولا بین ۶۰-۸۸ درجه سانتی گراد است.به منظور حفظ ایمنی کاربران و جلوگیری از تماس بدن آن ها با گرمکن ،معمولا دور آن را محافظت می کنند.
یکی از مهم ترین مراحل طراحی سونای خشک،انتخاب هیتر سونا مناسب برای آن است اکثر سازندگان به همراه گرمکن ها بسترهای سنگی مناسبی را نیز عرضه می کنند.البته اکثرا امکان انتخاب این بسترها به صورت دلخواه نیز وجود دارد .در هر صورت بستر سنگی گرمکن های سونا باید طوری انتخاب شود که حداکثر مقاومت مکانیکی و حداکثر ظرفیت حرارتی ممکن را داشته باشد. بهترین نوع سنگ ها برای این کاربرد سنگ های آذرین یا سنگ های آتشفشانی است.سنگ های آذرین در واقع تحت تاثیر گرمایی بسیار زیاد یا در اثر سرد شدن مواد مذاب آتشفشانی شکل گرفته اند.از این گروه سنگ ها می توان به پریدو تیت،الیوین،ولکانیت اشاره کرد.
انتخاب گرمکن سونا
انتخاب هیتر سونا معمولا با استفاده از کاتالوگ شرکت های سازنده انجام می گیرد . به طوری که اولین مساله ای که باید روشن شود،نوع گرمکنی است که باید دراتاق سونا مورد استفاده قرار گیرد.در مرحله دوم متناسب با حجم اتاق سونا و مراجعه به کاتالوگ شرکت سازنده گرمکن مناسبی که قابلیت تامین گرمای مورد نظر را دارد انتخاب شود.
گرمکن های مادون قرمز
گرمکن های مادون قرمز اولین بار در دهه هفتاد قرن بیستم در تجهیزات جوجه کشی مورد استفاده قرار گرفته شد این نوع گرمکن ها معمولا بر روی دیوارها یا زیر محل نشستن کاربران نصب می شوند.
در حالی که بخش عمده انتقال حرارت در سوناهای مجهز به گرمکن معمولی به شیوه تشعشع و جابجایی انجام می گیرد .در گرمکن های مادون قرمزای تشعشع است که نقش اصلی را ایفا می کند .به طوری که گرما از این گرمکن ها مستقیما به بدن کاربران منتقل می شود.زمان مورد نیاز برای گرم شدن گرمکن های مادون قرمز معمولا بین 5 تا 10 دقیقه است .
دمای کارکرد این گرمکن ها نیز بین ۴۳-۶۶درجه سانتی گراد است.
به عنوان یک قاعده سرانگشتی (به ازای هر متر مکعب از فضای داخل اتاق سونا ،توان الکتریکی گرمکن مادون قرمز باید ۶۰۰ وات (به ازای هر فوت مکعب از فضای داخل اتاق سونا،۱۷ وات)در نظر گرفته شود.
حجم اتاق سونا نیز اغلب اوقات یک مکعب مستطیل است که از ضرب طول در عرض و ارتفاع آن در یکدیگر به دست می آید:
Vl=L*W*H
که در این رابطه Vlحجم و W،LوH به ترتیب طول، عرض و ارتفاع اتاق سونا خواهند بود.در سیستم های متریک واحد طول متر و واحد حجم متر مکعب و برای سیستم واحدهای انگلیسی نیز واحد طول فوت و واحد حجم فوت مکعب است.
محل نشستن
اتاق سونا معمولا با دو ردیف سکو برای نشستن ساخته می شود که یک ردیف در ارتفاع بالاتر و یک ردیف در ارتفاع پایین تر قرار می گیرد .مردم فنلاند از زمانهای قدیم به سکوهای بالای اتاق laude می گفتند که اشاره به ارتفاع بالا تر دارد.این سکوها به منظور جلوگیری از حداکثر گرمای تولید شده در اتاق سونا در نظر گرفته می شود.
چرا که هوای گرم سبک تر بوده و به واسطه جابجایی آزاد به سمت بالا حرکت نموده و جای آن را هوای با دمای پایین تر می گیرد.سکوهای پایین تر نیز در درجه اول به منظور فراهم آوردن امکان نشستن بر روی سکوهای فوقانی در نظر گرفته می شود.ضمن آنکه افرادی که تحمل دمای بالاتر را ندارند نیز می توانند از سکوهای ردیف اول که در معرض گرمای کمتری است استفاده کنند.
طراحی سکوهای اتاق سونا باید طوری انجام گیرد که امکان استفاده افراد مختلف با فیزیک بدن مختلف از آن ها وجود داشته باشد.
به عنوان یک راهکار،عرض سکوهای فوقانی حداقل باید ۵۰ سانتی متر و عرض سکوهای پایینی حداقل باید ۴۰ سانتی متر در نظر گرفته شود.
نکته ظریف دیگری که بهتر است در طراحی این سکوها رعایت شود آن است که حتی الامکان نباید سکوها طوری یکدیگر را قطع کنند که گوشه های تیز در داخل اتاق سونا ایجاد شود.
چرا که در این صورت تعداد افرادی که به طور همزمان قادر به استفاده از سونا هستند کاهش می یابد.بنابراین با کمی ذوق و سلیقه می توان از ایجاد زوایای نود درجه با نقاط کور که امکان نشستن افراد در آنها وجود ندارد جلوگیری کرد.
به طور معمول برای آنکه کاربران درداخل اتاق سونا به راحتی بنشینند طول سکوهای نشستن حداقل باید ۱.۸متر در نظر گرفته شود.البته به منظور افزایش راحتی کاربران می توان محل قرار گیری پا یا سر را نیز در داخل اتاق سونا در نظر گرفت .همچنین ساخت سکو ها،نحوه میخکوبی و متصل کردن آنها به یکدیگر باید به اندازه ای ظریف و دقیق اجرا شود که ناراحتی برای کاربران ایجاد نکند.
سایر تجهیزات
در چند دهه گذشته گرایش مردم به استفاده از سونا افزایش چشمگیری داشته است .به همین جهت سازندگان تجهیزات سونا به منظور ترغیب کردن افراد بیشتر به این سمت روز به روز امکانات بیشتری را عرضه می کنند.برای مثال،برخی از سازندگان به منظور خارج کردن اتاق سونا از حالت محبوس اقدام به نصب درها و پنجره های شیشه ای در آن می کنند.
به کارگیری تاسیسات روشنایی مختلف و سیستم های صوتی و تصویری در داخل اتاق سونا یکی دیگر از راهکارهای مورد استفاده توسط این شرکت ها بوده است.
البته تجهیزاتی مانند ساعت شنی ،دماسنج ها،رطوبت سنج ها،تایمرها،سطل های چوبی،مواد خوشبو کننده،آویز حوله،زیرپایی،برس بدن مانند آن نیز برای راحتی هرچه بیشتر کاربران در داخل اتاق سونا در نظر گرفته می شود.
ملاحظات طراحی
برای طراحی اتاق سونا باید ملاحظات مختلفی در نظر گرفته شود:
محل قرارگیری سونا از جمله ملاحظاتی است که باید در هنگام طراحی مورد توجه قرار گیرد. اتاق سونا را می توان در هر نقطه ای از داخل یا خارج ساختمان که کف آن مقاومت بالایی در برابر نفوذ آب را داشته و ملاحظات ایمنی تجهیزات الکتریکی که در آن رعایت شده باشد اجرا کرد.
اتاق سونا را می توان مستقیما بر روی کف بتنی یا چوبی اجرا کرد.در هر صورت سطح زیرینی که اتاق سونا بر روی آن اجرا می شود باید ضد آب بوده،به راحتی تمیز شود و در معرض آب و رطوبت آسیب نبیند.
در کنار سونا معمولا باید امکانات دیگری مانند دوش و اتاق رختکن را نیز در نظر گرفت.
در نظر گرفتن اتاق رختکن به ویژه در مواردی مفید است که سونا در فضای باز قرار دارد، به این ترتیب با خروج کاربران از محیط گرم داخل سونا،تا حد زیادی از ایجاد شوک حرارتی به بدن جلوگیری می شود.
برای سونای خشک معمولا نیازی به در نظر گرفتن دریچه کف شوی نیست . چرا که بخش عمده آبی که به روی سنگ های گرمکن ریخته می شود بلافاصله تبدیل به بخار می شود.البته به این منظور حتما باید از آب آشامیدنی استفاده شود.
آب استخر یا جکوزی به دلیل مواد شیمیایی موجود در آب معمولا بسیار خورنده است،ضمن آنکه بخار شدن آن موجب تولید بخارات شیمیایی مختلفی می شود که تنفس آن ها سلامت شناگران را به خطر می اندازد. بنابراین در کمتر مواردی نیاز به دریچه کفشوی وجود خواهد داشت.
آبی که از بدن شناگران به کف می ریزد نیز معمولا در گرمای زیاد اتاق سونا فورا تبخیر می شود.اما در هر صورت به منظور تخلیه این آب می توان سیستم لوله کشی و دریچه تخلیه مناسب را نیز در نظر گرفت.
مساله دیگری که در هنگام طراحی اتاق سونا مطرح می شود شکل کلی آن است.اغلب اوقات اتاق سونا به شکل مستطیل یا مربع ساخته می شوند .
البته چنان که گفتیم معمولا برای آن که امکان استفاده بهینه از تمام فضای داخل اتاق سونا وجود داشته باشد،به جای گوشه های نود درجه و تیز می توان از لبه های خمیده و منحنی شکل استفاده کرد.ضمن آن که ساخت اتاق سونا به شکل های نامنظم گاهی اوقات فضای مرده زیادی را ایجاد می کند که موجب کاهش ظرفیت آن می شود.
ابعاد اتاق سونا چقدر باید باشد؟
اولین نکته ای که در این زمینه باید رعایت شود آن است که به منظور دستیابی به حداکثر گرمایش ممکن در داخل اتاق سونا ابعاد آن باید حتی الامکان کوچک انتخاب شود .در عین حال باید فضای کافی برای نشستن یا حتی دراز کشیدن کاربران وجود داشته باشد..به عنوان یک قاعده سر انگشتی به ازای هر نفر باید یک فضای ۶۰ سانتی متری بر روی سکو ها در نظر گرفته شود .برای آنکه امکان دراز کشیدن کاربران نیز وجود داشته باشد طول سکو باید به ازای هر نفر ۱.۸ متر باشد.
از آنجا که هوای گرم به دلیل سبک تر بودن رو به بالا حرکت می کند ارتفاع اتاق سونا نباید بیش از حد زیاد باشد. بلکه ارتفاع تقریبی ۲.۱ متر تقریبا تمامی افراد قادر خواهند بود به راحتی به آن وارد و خارج شوند.
بهتر است اتاق سونا به جای چوب های سخت از چوب های نرم ساخته شود. چوب های سخت ،در معرض گرما زودتر آب شده و ترد و شکننده می شوند.در مقابل،برخی از چوب های نرم در برابر حرارت بوهای خوشایندی از خود منتشر می کنند.
نکاتی مورد توجه در هنگام استفاده از هیتر برقی سونا خشک
در هنگام خرید هیتر برقی به برند تولیدی آن توجه کنید اگر که هیتر برقی خریداری شده شما از مارک معتبری نباشد ممکن است با خطرات جدی مواجه شوید. پس در هنگام خرید به علامت تاییدیه اداره استاندارد دقت کنید.
از نکات دیگری که در هنگام استفاده از هیتر برقی سونا خشک باید به آن توجه کنید این است که المنت های آن را حتما بازرسی کنید که ایراد و خرابی نداشته باشد.
در هنگام استفاده و خرید هیتر برقی سونا خشک به این نکته توجه کنید که هشداری برای کمبود اکسیژن داشته باشد و با کم شدن میزان اکسیژن موجود در هوا شما از این قضیه آگاه شوید. در صورتی که اکسیژن موجود در هوا کاهش پیدا کند و شما از آن آگاه نشوید خطراتی در پیش دارد از جمله در موارد بسیار شدید ممکن باعث خفگی و حتی مرگ شود.
از دیگر مواردی که در هنگام استفاده از هیتر برقی سونا خشک باید به آن توجه کنید این موضوع است که در هنگام عدم استفاده آن را خاموش کنید زیرا با داغی بیش از حد احتمال وقوع حادثه ای تلخ بسیار بالا می رود.
در هنگام روشن بودن هیتر برقی مواظب کوکان باشید که به آن نزدیک نشوند.
اگرمدتی است که از هیتر برقی سونا خشک استفاده نمی کنید و به تازگی قصد استفاده از آن را دارید در ابتدا آن را مورد بررسی قرار دهید که سیم آن پارگی و زدگی نداشته باشد زیرا ممکن است باعث برق گرفتگی شود.
از هیتر برقی سونا خشک به هیچ عنوان برای خشک کردن حوله های خود استفاده نکنید زیرا احتمال آتش سوزی را به شدت افزایش می دهد و بسیار خطر آفرین است.
در هنگام استفاده از هیتر برقی مواظب باشید که وسائل قابل اشتعال مثل حوله ها از آن دور باشد فاصله ای در حدود 1 متر استاندارد است. همچنین توجه کنید که آن را را در مکان های پر رفت و آمد و جایی که تردد زیاد است ( مثلا نزدیک درب ورودی سونای خشک) قرار ندهید زیرا بسیار خطرناک است.
از موارد دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که هیتر برقی به هیچ عنوان نباید بر روی محیط های مرطوبی قرار داد. از قرار دادن آن بر روی نیمکت های سونای خشک خودداری کنید زیرا خطرات جبران ناپذیری را در پی خواهد داشت.
نکاتی که باید در استفاده از سونای خشک مورد توجه قرار داد:
استفاده از سونا با هیتر برقی فواید و خاصیت های زیادی برای بدن دارد اما استفاده از آن بدون معایب و خطر هم نیست در زیر به معایب استفاده از سونا اشاره می کنیم:
استفاده از سونای خشک برای کسانی که پوستی خشک دارند به هیچ عنوان توصیه نمی شود. سونای خشک باعث خشکی پوست می شود اگر شما پوستی چرب دارید با سونای خشک می توانید آن را بهبود ببخشید ولی اگر پوستی خشک دارد مواظب باشید سونای خشک خشکی پوست شما را دو چندان خواهد کرد.
استفاده از سونا خشک و سونا بخار می تواند احتمال ابتلا شدن به بیماری های پوستی ماننده زگیل کف پا را افزایش دهد. برای جلوگیری از این بیماری ها از دمپایی استفاده کنید البته لازم به ذکر است که استفاده از دمپایی های عمومی داخل استخر خود می تواند باعث ایجاد حساسیت های پوستی شود بهتر آن است که با خود دمپایی ببرید.
البته اگر قصد آن را دارید که در سونا خشک بنشینید و یا دراز بکشید به شما توصیه می شود که حوله تمیز با خود ببرید که خیالتان از هر جهت راحت باشد.
قبل از استفاده از سونا پیشنهاد می شود که از جکوزی نیز استفاده کرد و این کار باعث می شود که فواید استفاده از سونا بیشتر شود. و همچنین بعد از استفاده از سونا حتما دوش بگیرید که هم دمای بدن را متعادل کند و هم اینکه ناراحتی پوستی برای شما ایجاد نشود. همین طور نوشیدن آب بعد از سونا هم سونای خشک و هم سونای بخار پیشنهاد می شود که آب از دست رفته از بدن را جبران کند و شما با کبود آب مواجه نشوید و مشکلی برای شما پیش نیاید.
تفاوت سونا خشک و سونا بخار
سونای بخار به دلیل اینکه برای بالا بردن حرارت از بخار آب استفاده می کند درجه رطوبت بالایی دارد اما درجه حرارت آن نسبتا پایین است چیزی در حدود 50 درجه سانتی گراد به دلیل اینکه بخار نمی تواند درجه حرارت را بسیار بالا ببرد. اما درجه حرارت در سونای خشک تقریبا بالا است زیرا در بالا بردن حرارت آن از هیتر برقی استفاده می شود در این نوع سونا چیزی به اسم بخار و رطوبت وجود ندارد و هر آنچه هست فقط گرما است. درجه دما در سونای خشک بسیار بالا و چیزی در حدود 80 درجه سانتی گراد تا 130 درجه سانتی گراد است. اختلاف دمای سونای خشک و بخار زیاد است به دلیل وجود همین اختلاف دما است که متخصصین پیشنهاد میکنند در ابتدا از سونای خشک استفاده شود و بعد از آن از سونا ی تر استفاده کرد. اگر سونا به این ترتیب استفاده شود فواید استفاده از آن چندین برابر شده و همینطور اینکه ضرر های استفاده از آن بسیار کاهش پیدا می کند.
سونای بخار
- تاریخچه استفاده از سونای بخار به یونان و سپس به روم باستان باز می گردد. سونای بخار امروزی اتاقکی است با دیوارهایی از سنگ، سرامیک، کاشی و یا سایر مواد ضد آب که چند دریچه برای ورود بخار به آن تعبیه شده و به منظور جلوگیری از نفوذ بخار به خارج از محوطه سونای بخار دیواره ها و سقف و کف آن عایق شده است.
- در واقع مهم ترین مشخصه اتاق سونا بخار مقاومت بالای آن در برابر نفوذ رطوبت و بخار است. در سونای بخار به منظور جلوگیری از تقطیر بخار بر روی سطوح داخلی و ریختن قطرات آب بر روی بدن انسان بهتر است سقف سونای بخار به صورت شیبدار و یا منحنی ساخته شوند. همچنین لازم است درب ورود و خروج سونای بخار کاملا ایزوله بوده و امکان خروج بخار از طریق شیار و درزها وجود نداشته باشد.
- معمولا محدوده دمای هوا در سونای بخار بین 40 تا 50 درجه سانتی گراد است و میزان رطوبت نسبی تقریبا 100% میباشد.
- هیترهای سونای بخار هم به دو گروه هیتر برقی سونای بخار (دیگ برقی سونای بخار) که معمولا در پشت دیوار سونای بخار نصب می شوند و هیتر گازی (دیگ بخار) که میتوان در فاصله بیشتر و در موتور خانه نصب گردند، تقسیم می شوند.
- ظرفیت هیترهای برقی و دیگ بخار سونا هم بستگی به حجم اتاق سونای بخار و همچنین عمومی یا خصوصی بودن آنها دارد.
حوضچه آب سرد سونا :
- حوضچه آب سرد معمولا در نزدیکی سونا تعبیه می گردد و دمای آب سرد آن همان دمای آب شهر در نظر گرفته می شود. (10 تا 15 درجه سانتی گراد)
- عمق این حوضچه ها در حدود 1.5 تا 1.6 متر در نظر گرفته می شود.
- به منظور صرفه جویی در مصرف آب بهتر است برای این حوضچه های آب سرد نیز همچون سایر استخرها انشعابی از سیستم پمپ سیرکولاتور وتصفیه در نظر گرفته شود.
- در برخی موارد سیستم تصفیه جهت تصفیه آب حوضچه های سرد طراحی نمی شود و تنها با تعبیه یک دریچه تخلیه کفی، آب حوضچه را به صورت هفتگی یا روزانه تخلیه و به فاضلاب منتقل می کند.